Wat een slak ons kan leren over snelheid?

In de 3,8 miljard jaar dat het leven hier op aarde is, heeft het niet alleen uitdagingen en problemen overleeft, het heeft gefloreerd. Er zijn nog nooit zoveel verschillende soorten op aarde geweest als er in het tegenwoordige tijdperk zijn. De onderliggende principes van dit succes zorgen dus niet alleen voor continuïteit, maar voor de ongekende diversiteit en schoonheid die we met zijn allen kunnen bewonderen in de natuur. Kunnen we deze natuurlijke principes ook toepassen op onze organisaties?

Er zijn steeds meer tekenen die wijzen op een doorzettende economisch groei. In 2015 2% en voor 2016 een geschatte 2,5%. In de rest van de wereld stagneert de groei echter en Japan zit inmiddels weer in een recessie. De wereldeconomie lijkt grilliger en onvoorspelbaarder dan ooit. Veranderingen volgen elkaar in een steeds sneller tempo op. We zitten niet in een tijdperk van verandering, maar in een veranderend tijdperk (Jan Rotmans). Dat alleen al vergt van organisaties een herziening van de focus en aanpassingen. Maar zijn aanpassingen wel voldoende? Ik ben van mening dat er fundamentele verschuivingen aan het ontstaan zijn. Een transitiefase waar andere perspectieven het te bewandelen pad zullen moeten oplichten. De bovenstaande natuurlijke principes bieden een dergelijk perspectief, met bewezen resultaten.

Zoals Darwin destijds al heeft aangegeven, het is niet de sterkste of de slimste die overleeft, maar diegene die zich het beste kan aanpassen. Maar hoe doe je dat nou? Kan de natuur ons voorbeelden geven hoe je je aanpassingsvermogen vergroot? Een onderzoek onder een bepaald soort slakken licht een tipje van de sluier op. De onderzochte slakken zijn hermafrodiet. Dat betekent dat zij zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtsorganen bezitten. Deze slakken kunnen er voor kiezen zichzelf te bevruchten, maar zij kunnen ook kiezen voor seksuele voortplanting met andere slakken. In het laatste geval is de genetische variatie het hoogst doordat het DNA-materiaal van twee slakken wordt gecombineerd. Wanneer doen ze nu het een en wanneer het ander? Uit een uitgevoerd experiment blijkt dat als de omgeving de slakken goed gezind is (c.q. een hoog conjunctuur), de slakken voornamelijk zichzelf bevruchten. Ze willen de variatie zo klein mogelijk houden omdat ze al optimaal aangepast zijn aan de omgeving. In tijden van crisis (bij slakken bijv. als er dodelijke parasieten zijn), paren de slakken voornamelijk met elkaar. De toenemende variatie door seksuele reproductie maakt de kans groter om een oplossing te vinden tegen de parasieten. Samenvattend: als het goed gaat is de slak “intern” gericht en tijdens een crisis is de slak voornamelijk “extern” gericht.

In onze huidige organisaties zie je voornamelijk het tegenovergestelde gebeuren. In goede tijden kijken we naar buiten (expansie en uitdijende organisaties). Tijdens een crisis kijken we met name naar binnen (we krimpen in en snijden in de kosten). Als we de natuur als voorbeeld nemen, zouden we tijdens een crisis juist meer moeten samenwerken en innoveren (c.q. de variatie verhogen). De succesvolle bedrijven van nu hebben dat juist gedaan tijdens de afgelopen crisis. Ten tijde van hoog conjunctuur zouden we juist bestaande processen en samenwerkingen moeten bestendigen.

Welke les haal ik hier uit voor organisaties? Iedere organisatie zou zich op gezette tijden de volgende vraag moeten stellen: past de aanpassingssnelheid van mijn organisatie binnen de context/ omgeving waarin wij ons bevinden? Een mooi voorbeeld van “natuurlijk organiseren”.

Eric de Blok

Over de schrijver:

Eric de Blok is zoöloog, psycholoog en bedrijfskundige. Als inspirator, trainer en organisatieadviseur combineert hij deze drie passies in wat hij noemt “Natuurlijk organiseren”. Of het nu gaat over leiderschap, samenwerken, innovatie of communicatie, hierbij hanteert hij de natuur als spiegel voor organisaties. Meer informatie vind je op zijn LinkedIn profiel

Naar het overzicht